“İYİ” VE “KÖTÜ” BESİN KARMAŞASI

Muhtemelen hepiniz bu cümleleri çok sık duymuşsunuzdur:

• Karbonhidratlar kilo aldırır
• Şeker bir numaralı düşmandır
• Her öğün sebze yemek çok sağlıklıdır

Besinleri iyi-kötü veya sağlıklı-sağlıksız olarak etiketlemek günümüzde o kadar yaygın bir hale geldi ki çoğu zaman bunu yaptığımızın farkında bile olmuyoruz. Bazı besinlerin diğerlerinden daha sık ve daha fazla miktarda tüketilmesi uzmanlar tarafından tavsiye edilir ancak bunları net sınırlar çizerek “iyi”-“kötü” şeklinde kategorize etmek diyetinizde de besinleri “yasak”-“serbest” olarak sınıflamanıza neden olur.  Bir süre sonra yasak olan besinler daha fazla tüketmek istediğiniz besin haline gelir ve bu durum yeme ile olan ilişkinize zarar vererek daha ileri boyutta yeme bozukluğuna sebep olabilir.

Her besinin vücutta belirli bir işlevi vardır. İnsanlar tek tip besin veya beslenme modeli ile yaşamını devam ettiremez. Farklı besinlerden oluşan dengeli bir diyet insan yaşamı için daha sağlıklı ve sürdürülebilirdir. Hiçbir besin doğası gereği iyi veya kötü değildir. Bir besini sizin için kötü yapan o besini tükettiğiniz sıklık ve miktardır. Ancak sürdürülen beslenme düzeni için iyi-kötü veya sağlıklı-sağlıksız yorumu yapılabilir. Vücudun ihtiyacı olan belirli besin ögelerini gereğinden az içeren beslenme düzeni sağlıksız olabileceği gibi, yüksek düzeyde içeren beslenme düzeni de sağlıksız olabilir. Beslenme düzeninin sağlıklı olması;  bireyin fizyolojik ihtiyaçlarının yanı sıra sosyal ve duygusal açıdan da ihtiyaçlarını karşılamasına bağlıdır (1).

BESİNLERİ “İYİ” VEYA “KÖTÜ” OLARAK KATEGORİZE ETMEKTEN NASIL KAÇINABİLİRİZ?

Bugüne kadar inandığımız ve bağlı olduğumuz belirli kalıplardan kurtulmak veya onları değiştirmek çok kolay olmayabilir. Ancak yeme ile olan ilişkimizi iyileştirmenin temeli; bedenden alınan açlık-tokluk sinyalleri ile güçlü bir bağlantı ve farkındalık ilişkisi kurarak yiyecek seçimlerini bilinçli bir şekilde yapmayı öğrenmeye dayanmaktadır. Özellikle “kötü” besin fikri zihinden uzaklaştırıldığında ve kişi yemek istediği besini uygun miktar ve sıklıkta yemenin kendisine bir sorun yaratmayacağını bildiğinde; uzun süre aç kalma veya aşırı yediğinde kendini cezalandırma davranışlarını içeren döngüyü kırabilmektedir (2).

Fizyolojik, psikolojik ve sosyal açıdan besleyici, bedenden alınan açlık ve tokluk sinyallerini farkındalıkla yorumlamaya ve buna yönelik aksiyon almaya teşvik eden bir beslenme rutini daha sürdürülebilir ve sağlıklı olacaktır (3). Bu şekilde sürdürülen bir beslenme rutininde; yiyeceklerin yağ, karbonhidrat veya kalori gibi diyetsel yönlerine odaklanılmadığından, bireylerin “iyi” yiyecekleri tüketmek veya “kötü” yiyeceklerden kaçınmak gibi bir ikilemde kalmasının önüne geçmektedir. Bu durum bireyin herhangi bir yoksunluk duygusu veya aşırı yeme dürtüsü yaşamadan psikolojik, fizyolojik ve sosyal açıdan tatmin edici yiyecekleri seçmesine olanak tanır (4).

Sonuç olarak, besinleri “iyi” veya “kötü”, “sağlıklı” veya “sağlıksız” şeklinde kategorize etmeyen; yiyecek seçimlerinde ölçülü, dengeli ve çeşitliliği sağlayacak seçimler yapmaya dayanan bir beslenme modeli daha sürdürülebilir ve sağlıklı olabilir. Kısacası, pizza yedim bu sağlıksızdır bakış açısından çıkıp; ihtiyaçlarımı karşılayabiliyorsam sağlıklı, karşılayamıyorsam sağlıksız tabanında düşünmek işimizi kolaylaştıracaktır.

KAYNAKLAR

1)Baysal A. İşlevsel Besinler. Bes Diy Derg [Internet]. 30 Ağustos 2001 [a.yer 08 Ekim 2023];30(2):1-5.

2)Mathieu J. What should you know about mindful and intuitive eating? J Am Diet Assoc. 2009;109(12):1982.

3)Cadena-Schlam L, López-Guimerà G. Intuitive eating: An emerging approach to eating behavior. Nutr Hosp. 2015;31(3):995-1002

4)TeriSue Smith MPH & Steven R. Hawks EdD (2006) Intuitive Eating, Diet Composition, and The Meaning of Food in Healthy Weight Promotion, American Journal of Health Education, 37:3, 130-136, DOI: 10.1080/19325037.2006.10598892

I am text block. Click edit button to change this text. Lorem ipsum dolor sit amet, consectetur adipiscing elit. Ut elit tellus, luctus nec ullamcorper mattis, pulvinar dapibus leo.